Usługi budowlane oraz budowlano-remontowe objęte są co do zasady podstawową stawką VAT, która obecnie wynosi 23%. Ustawa o podatku od towarów i usług dopuszcza w pewnych okolicznościach stosowanie także obniżonej stawki 8% VAT. Na przedsiębiorcy ciąży jednak obowiązek udokumentowania, że prawidłowo zastosował stawkę preferencyjną. Stawkę podatku VAT w wysokości 8% stosuje się - zgodnie z art. 41, ust. 12 ustawy o podatku od towaru i usług - do dostawy, budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji lub przebudowy obiektów budowlanych lub ich części zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym. Przez budownictwo objęte społecznym programem mieszkaniowym rozumie się (art. 41, ust. 12a): obiekty budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych, oraz lokale mieszkalne w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 12, a także obiekty sklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w klasie ex 1264 – wyłącznie budynki instytucji ochrony zdrowia świadczących usługi zakwaterowania z opieką lekarską i pielęgniarską, zwłaszcza dla ludzi starszych i niepełnosprawnych. Do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym nie zalicza się (art. 41, ust. 12b): budynków mieszkalnych jednorodzinnych, których powierzchnia użytkowa przekracza 300 m2; lokali mieszkalnych, których powierzchnia użytkowa przekracza 150 m2. Zgodnie z art. 41, ust. 12c ustawy o VAT w przypadku budownictwa mieszkaniowego o powierzchni przekraczającej powyższe limity stawkę 8% VAT stosuje się tylko do części podstawy opodatkowania odpowiadającej udziałowi powierzchni użytkowej kwalifikującej do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym w całkowitej powierzchni użytkowej. Ponadto - zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2008 r. (§ 3, ust. 1) - stawkę 8% VAT stosuje się także dla: robót konserwacyjnych dotyczących budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym, oraz robót konserwacyjnych dotyczących: a) obiektów budownictwa mieszkaniowego (budynki mieszkalne stałego zamieszkania sklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 11) lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych, b) lokali mieszkalnych w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 12 Roboty wymienione w pkt 2 objęte są stawką 8% w zakresie, w jakim wymienione roboty nie są objęte tą stawką na podstawie pkt 1. Przedsiębiorca budowlany musi zadbać, by dokumentacja (umowy, protokoły, faktury, itp.) dotycząca wykonania usług objętych 8-procentowym VAT-em, jasno wskazywała, że zgodnie z przepisami podatkowymi stawkę obniżoną zastosowano prawidłowo. Podstawa prawna:Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst ujednolicony) Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2008 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (tekst) Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL Kup licencję

Sprzedaż towarów i usług zasadniczo podlega opodatkowaniu stawką podstawową 23%. Zastosowanie obniżonej stawki VAT musi wprost wynikać z przepisów ustawy o VAT lub z jej rozporządzeń wykonawczych. Stawkę 8% stosuje się do dostawy, budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji lub przebudowy obiektów budowlanych lub ich części zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym. Obniżoną stawką VAT w wysokości 8% objęte są niektóre roboty konserwacyjne wykonywane w sektorze mieszkaniowym. Usługi budowlane mogą być opodatkowane w różnych formach. Wyboru dokonuje przedsiębiorca. Podatek dochodowy – powstanie przychodu Datą uzyskania przychodu co do zasady jest dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności. W przypadku usług budowlanych zakres prac jest często podzielony na etapy. Strony umawiają się, że będą dokonywać częściowych odbiorów i rozliczenia wykonanych prac. Umowa jest więc podstawą, aby prawidłowo określić datę uzyskania przychodu. W przypadku podmiotów prowadzących działalność gospodarczą przychodami, które mają wpływ na określenie wysokości dochodu (bądź straty), są należne pieniądze i wartości pieniężne, choćby nie zostały jeszcze otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. Do przychodów nie należy zaliczać pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych. Oznacza to, że nie każde otrzymane pieniądze są przychodami. Dotyczy to zaliczek, których pobieranie jest pewną regułą przy prowadzeniu usług budowlanych. Pobrana zaliczka zostanie opodatkowana podatkiem dochodowym dopiero w dniu uzyskania przychodu, na poczet którego została pobrana. Formy opodatkowania Podatnicy rozliczający się według zasad przewidzianych w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych opodatkowują dochód uzyskany ze świadczenia usług budowlanych na takich samych zasadach jak inne dochody – stawką 19%. Podatnik, świadczący usługi budowlane, który nie podlega przepisom ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, może wybrać opodatkowanie w formie: karty podatkowej; ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych; podatku liniowego; lub skali podatkowej. Karta podatkowa Karta podatkowa nie wymaga prowadzenia ewidencji przychodów ani kosztów. Podatek opłacany jest w stałej kwocie, zależnej przede wszystkim od rodzaju prowadzonej działalności, liczby mieszkańców miejscowości, w której jest ona wykonywana, czy stanu zatrudnienia. Opodatkowanie w formie karty podatkowej przysługuje bez względu na wysokość osiąganych przychodów. Aby jednak podatnik, zajmujący się branżą remontowo-budowlaną nie utracił możliwości opodatkowania w formie karty podatkowej, w 2011 r. może wykonać usługi dla podmiotów gospodarczych w rozmiarze nieprzekraczającym kwoty 58 277 zł. W przypadku przedsiębiorców będących podatnikami VAT jest to kwota netto. Oprócz wyżej wymienionych okoliczności, które powodują utratę opodatkowania w formie karty podatkowej, wskazać należy także np. zwiększenie stanu zatrudnienia ponad określony limit. W przypadku gdy przedsiębiorca utraci prawo do opodatkowania w formie karty podatkowej, powinien zawiadomić o tym fakcie naczelnika właściwego urzędu skarbowego. Nawet jeśli nie dopełni tego obowiązku, jest obowiązany płacić podatek dochodowy na ogólnych zasadach za cały rok podatkowy. Oznacza to obowiązek założenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym została doręczona decyzja stwierdzająca wygaśnięcie decyzji ustalającej wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej. Ponadto podatnik ma obowiązek wyliczenia podatku dochodowego według zasad ogólnych, tzn. uwzględniając uzyskane przychody oraz udokumentowane koszty ich uzyskania za cały rok podatkowy. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych Przychody z tytułu świadczenia usług budowlanych opodatkowane są stawką 5,5%. Należy pamiętać, że podatnicy mają prawo opłacania ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, jeżeli: w roku poprzedzającym rok podatkowy uzyskali przychody z tej działalności, prowadzonej wyłącznie samodzielnie, w wysokości nieprzekraczającej 150 000 euro lub uzyskali przychody wyłącznie z działalności prowadzonej w formie spółki, a suma przychodów wspólników spółki z tej działalności nie przekroczyła kwoty 150 000 euro; rozpoczną wykonywanie działalności w roku podatkowym i nie korzystają z opodatkowania w formie karty podatkowej – bez względu na wysokość przychodów. W przypadku podatników świadczących usługi budowlane, opodatkowane podatkiem od towarów i usług, za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług. Podatek liniowy oraz podatek według skali podatkowej W przypadku podatku liniowego opodatkowaniu podlega cały uzyskany dochód według jednolitej stawki 19%. Podatnicy opodatkowani podatkiem według skali podatkowej nie zapłacą podatku, jeżeli ich roczny dochód nie przekroczy 3091 zł. Do kwoty rocznego dochodu 85 528 zł podatek wynosi bowiem 18% minus kwota zmniejszająca podatek 556,02 zł. Powyżej tej kwoty podatek wyniesie 14 839 zł 02 gr + 32% nadwyżki ponad 85 528 zł. VAT Usługi budowlano-remontowe nie są zwolnione z VAT. Jednak przedsiębiorcy prowadzący taką działalność mogą skorzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT. Zwolnienie to przysługuje: podatnikom kontynuującym działalność, jeżeli nie przekroczą określonego w ustawie limitu wartości sprzedaży w poprzednim roku podatkowym. Dla 2011 r. pod uwagę brany jest rok 2010, w którym limit wynosił 100 000 zł; podatników rozpoczynających działalność w danym roku podatkowym, jeżeli nie przekroczą w proporcji do okresu prowadzonej sprzedaży kwoty limitu rocznego 150 000 zł. Przedsiębiorcy, którzy są podmiotowo zwolnieni z VAT, mają obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży. Ewidencja ta umożliwi uchwycenie momentu uzyskania obrotu, którego przekroczenie wymaga złożenia zgłoszenia rejestracyjnego VAT. Obowiązek podatkowy, co do zasady, powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi. W przypadku robót budowlano-montażowych obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż 30. dnia, licząc od dnia wykonania usługi. Jeżeli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi przedsiębiorca otrzymał część należności (w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę), obowiązek podatkowy powstanie z chwilą jej otrzymania w tej części. Stawki VAT Obniżoną obecnie 8% stawkę VAT stosuje się do obiektów mieszkaniowych, ale tylko zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym. Na podstawie ustawy o VAT obniżoną stawkę stosuje się do dostawy, budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji lub przebudowy obiektów budowlanych lub ich części. Zgodnie z ustawą o VAT przez budownictwo objęte społecznym programem mieszkaniowym rozumie się obiekty budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych, oraz lokale mieszkalne w budynkach niemieszkalnych, a także budynki instytucji ochrony zdrowia świadczących usługi zakwaterowania z opieką lekarską i pielęgniarską, zwłaszcza dla ludzi starszych i niepełnosprawnych. Do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym nie zalicza się: budynków mieszkalnych jednorodzinnych, których powierzchnia użytkowa przekracza 300 m2; lokali mieszkalnych, których powierzchnia użytkowa przekracza 150 m2. W sytuacji, gdy powierzchnia lokalu mieszkalnego lub budynku jednorodzinnego będzie przekraczała powyższe limity, wówczas będą miały do tej dostawy zastosowanie dwie stawki podatku – obniżona i podstawowa. Obniżoną stawką VAT w wysokości 8% objęte są niektóre roboty konserwacyjne wykonywane w sektorze mieszkaniowym. Stawka obniżona będzie dotyczyć usługi konserwacji wind, domofonów, wentylacji i innych tego rodzaju instalacji i urządzeń, które są niezbędne dla zachowania budynku w dobrym stanie. Niższa stawka obejmie również drobne naprawy jak np. wymiana kabla, zaworu itp. Jednak w przypadku remontu całości lub części instalacji albo budynku stawka VAT powinna być ustalana zgodnie przepisami dotyczącymi tzw. budownictwa społecznego, w tym z uwzględnieniem limitów powierzchni lokali i budynków jednorodzinnych. Roboty konserwacyjne, które nie zostały objęte społecznym programem mieszkaniowym, są opodatkowane stawką 8%, ale pod warunkiem, że wartość towarów bez podatku wchodzących w podstawę opodatkowania świadczenia robót konserwacyjnych nie przekracza 50% tej podstawy. W przeciwnym razie, tj. kiedy wartość netto towarów przekracza 50% podstawy opodatkowania z tytułu wykonania roboty konserwacyjnej, sprzedaż usługi należy opodatkować stawką 23%. Stawka VAT na sprzedaż stolarki okiennej i drzwiowej wraz z jej montażem w budynku mieszkalnym. Od 1 stycznia 2011 r. wykonanie montażu okien i drzwi w obiektach budownictwa mieszkaniowego podlega opodatkowaniu stawką 8% według jednolitych zasad dla wszystkich podmiotów świadczących tego rodzaju usługi, tj. bez względu na to, czy przedsiębiorcą wykonującym tę usługę jest producent czy firma usługowa, która kupiła elementy stolarki otworowej od innego podmiotu. Jeśli powierzchnia użytkowa: budynku mieszkalnego jednorodzinnego przekroczy 300 m2; lokalu mieszkalnego przekroczy 150 m2 wówczas obniżoną stawkę można zastosować tylko częściowo, tj. w proporcji wyznaczonej udziałem powierzchni objętej limitem w całkowitej powierzchni użytkowej. Dokumentowanie powierzchni Obowiązek zastosowania odpowiedniej stawki VAT obciąża wystawcę faktury, czyli podmiot, który świadczy usługi budowlane. W przypadku usług budowlanych świadczonych w domach jednorodzinnych lub mieszkaniach stawka VAT uzależniona jest od powierzchni danego obiektu. Wykonawca robót budowlanych może się posłużyć następującymi dowodami potwierdzającymi powierzchnię użytkową domu jednorodzinnego lub mieszkania: oświadczeniem klienta o powierzchni obiektu mieszkalnego; innymi dokumentami – jeśli zdaniem organu podatkowego oświadczenie zleceniodawcy bądź wykonawcy robót budowlanych okaże się niewystarczającym dowodem, należy posłużyć się innymi dowodami, np.: posiadanymi decyzjami oraz deklaracjami w podatku od nieruchomości, z których będzie wynikała powierzchnia użytkowa, dokumentacją budowlaną, na podstawie której można ustalić powierzchnię użytkową bądź kserokopią aktu notarialnego, w którym wymieniona została powierzchnia; dokumentacją własną – możliwe jest wykonanie samodzielnych pomiarów powierzchni mieszkania lub domu jednorodzinnego oraz sporządzenie odpowiedniego dokumentu z tych pomiarów i dołączenie go do dokumentacji VAT. Rozliczenie VAT od usług budowlanych świadczonych na terenie UE W przypadku świadczenia usług budowlanych na terenie UE miejscem opodatkowania jest kraj położenia nieruchomości, na której usługi budowlane są wykonywane, niezależnie od tego, czy nabywcą usługi jest firma (podatnik) czy też osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej. Jeżeli usługę nabywa unijny podatnik, to ma on obowiązek rozliczenia podatku od usługi. Dla polskiej firmy jest to wówczas usługa niepodlegająca opodatkowaniu. Jeżeli nabywcą usługi jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, obowiązek rozliczenia podatku spoczywa na polskiej firmie. Miejsce świadczenia usług Jeżeli usługa świadczona jest między podmiotami z dwóch różnych krajów, o miejscu jej opodatkowania decyduje wskazane przepisami ustawy o VAT miejsce jej świadczenia. Wykonywane przez firmę usługi budowlane lub remontowe (montażowe) należy zaliczyć do usług wykonywanych na nieruchomościach. Warunkiem zaliczenia określonej usługi jest jej związek z nieruchomością, której wykonana usługa dotyczy. Sposób rozliczenia VAT od tego typu usług zależy od miejsca świadczenia. Do usług tych zalicza się również usługi zakwaterowania w sektorze hotelarskim lub sektorach o podobnej funkcji, takich jak ośrodki wczasowe lub miejsca przeznaczone do użytku jako kempingi, a także usługi użytkowania i używania nieruchomości i usługi świadczone przez rzeczoznawców oraz pośredników w obrocie nieruchomościami. Miejscem świadczenia usług związanych z nieruchomościami jest miejsce położenia nieruchomości, według stawek obowiązujących w kraju jej położenia. Dotyczy to również usług przygotowywania i koordynowania prac budowlanych, takich jak usługi architektów i nadzoru budowlanego. Wskazana zasada opodatkowania tego rodzaju usług dotyczy zarówno usług świadczonych na rzecz podatników podatku od wartości dodanej, jak i ostatecznych konsumentów (osób fizycznych) – czyli podmiotów niebędących tymi podatnikami. Niezależnie zatem od statusu nabywcy usługi będzie ona podlegała opodatkowaniu zawsze w kraju położenia nieruchomości, na której usługa budowlana jest wykonywana. Usługi, dla których miejscem opodatkowania jest terytorium innego kraju UE, należy udokumentować fakturą, zwaną handlową lub uproszczoną. Dokumentuje ona bowiem czynność niepodlegającą opodatkowaniu w Polsce. Powinna natomiast zawierać adnotację, że podatek rozlicza nabywca, lub wskazanie właściwego przepisu ustawy albo dyrektywy wskazującej, że podatek rozlicza nabywca. W ewidencji podatnik powinien podawać nazwę usługi oraz jej wartość bez podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze. Usługi te podatnik powinien ewidencjonować, uwzględniając moment powstania obowiązku podatkowego dla świadczonej usługi. Firma powinna zatem za-ewidencjonować wykonane usługi budowlane w miesiącu, w którym powstał dla nich obowiązek podatkowy w VAT, wskazując w niej moment powstania tego obowiązku. Świadczenie usług podlegających opodatkowaniu poza terytorium kraju zobowiązuje do prowadzenia szczegółowego rejestru tych usług. Należy w nim określić nazwę usługi, jej wartości netto oraz moment powstania obowiązku podatkowego w VAT. Usługę należy za-ewidencjonować w tym okresie rozliczeniowym, w którym powstał dla niej obowiązek podatkowy w VAT. Jak ustalić obowiązek podatkowy dla usługi budowlanej Podatnik ma obowiązek określić dla nich moment powstania obowiązku podatkowego w VAT. Moment opodatkowania usług budowlanych świadczonych poza Polską należy zatem ustalić na takich samych zasadach jak w przypadku świadczenia tych usług na terytorium kraju. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż 30. dnia, licząc od dnia wykonania usługi. Fakturę dokumentującą usługi budowlane należy wystawić nie później niż z chwilą powstania obowiązku podatkowego. Fakturę można wystawić też wcześniej, ale nie wcześniej niż 30. dnia przed powstaniem tego obowiązku. W przypadku usług budowlanych data wystawienia faktury nie wpływa na moment powstania obowiązku podatkowego w VAT od usługi budowlanej. Świadczenie usługi na rzecz podmiotu niebędącego podatnikiem W przypadku podmiotów nieprowadzących działalności gospodarczej i niebędących podatnikami podatku od wartości dodanej miejscem ich świadczenia będzie również miejsce położenia nieruchomości, na których usługi te zostaną wykonane, czyli terytorium innego kraju UE. W tym przypadku nabywca nie będzie jednak zobowiązany do rozliczenia podatku od nabycia usługi. Obowiązek rozliczenia podatku z tytułu wykonania tych usług będzie ciążył na firmie według obowiązującego w tym kraju prawa podatkowego

Stawka 8% VAT w budownictwie mieszkaniowym. Dostawa i montaż osprzętu elektroinstalacyjnego w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych o powierzchni użytkowej nieprzekraczającej 300 m2, które stanowią budynki mieszkalne sklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w grupowaniu PKOB 1110 stanowią usługę modernizacji obiektu budowlanego zaliczanego do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym i w konsekwencji podlegają opodatkowaniu wg stawki podatku od towarów i usług w wysokości 8% na podstawie art. 41 ust. 2 w zw. z art. 41 ust. 12 oraz art. 146aa ust. 1 pkt 2 i ust. 1a ustawy o VAT. Warunkiem zastosowania 8% stawki VAT, na podstawie art. 41 ust. 12 ustawy o VAT, jest spełnienie dwóch przesłanek. Po pierwsze zakres wykonywanych czynności musi dotyczyć dostawy, budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji, przebudowy lub robót konserwacyjnych dotyczących obiektów budowlanych lub ich części. Po drugie, obiekty budowlane lub ich części, których dotyczą ww. czynności, muszą być zaliczane do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym. Niespełnienie chociażby jednej z ww. przesłanek powoduje, że transakcja nie może korzystać z preferencyjnej, 8% stawki podatku. Tak wynika z wiążącej informacji stawkowej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 28 października 2021 r. Na podstawie art. 41 ust. 2 ustawy o VAT, dla towarów i usług wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy, innych niż klasyfikowane według Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług w grupowaniu usługi związane z wyżywieniem (PKWiU 56), stawka podatku wynosi 7%, z zastrzeżeniem art. 114 ust. 1 i art. 138i ust. 4. Jednak w okresie od dnia 1 stycznia 2019 r. do końca roku następującego po roku, dla którego wartość relacji, o której mowa w art. 38a pkt 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, jest nie większa niż 43% oraz wartość, o której mowa w art. 112aa ust. 5 tej ustawy, jest nie mniejsza niż - 6%, stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 2, art. 120 ust. 2 i 3 oraz tytule załącznika nr 3 do ustawy, wynosi 8%. Wynika to z art. 146aa ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT. Zgodnie z art. 41 ust. 12 ustawy o VAT, stawkę 8% VAT, stosuje się do: 1) dostawy, budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji, przebudowy lub robót konserwacyjnych dotyczących obiektów budowlanych lub ich części zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym; 2) robót konserwacyjnych dotyczących: a) obiektów budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych, b) lokali mieszkalnych w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 12 – w zakresie, w jakim wymienione roboty nie są objęte tą stawką na podstawie pkt 1. Zatem warunkiem zastosowania 8% stawki VAT, na podstawie art. 41 ust. 12 ustawy o VAT, jest spełnienie dwóch przesłanek: 1) zakres wykonywanych czynności musi dotyczyć dostawy, budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji, przebudowy lub robót konserwacyjnych dotyczących obiektów budowlanych lub ich części. 2) obiekty budowlane lub ich części, których dotyczą ww. czynności, muszą być zaliczane do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym. Niespełnienie chociażby jednej z ww. przesłanek powoduje, że transakcja nie może korzystać z preferencyjnej, 8% stawki podatku. Czym jest budownictwo objęte społecznym programem mieszkaniowym? Na podstawie art. 41 ust. 12a ustawy o VAT, budownictwem objętym społecznym programem mieszkaniowym są obiekty budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych, lokale mieszkalne w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 12, oraz obiekty sklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w klasie ex 1264 – wyłącznie budynki instytucji ochrony zdrowia świadczących usługi zakwaterowania z opieką lekarską i pielęgniarską, zwłaszcza dla ludzi starszych i niepełnosprawnych, a także mikroinstalację, o której mowa w art. 2 pkt 19 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii ( z 2021 r., poz. 610, ze zm.), funkcjonalnie z nimi związaną, z zastrzeżeniem ust. 12b. Natomiast zgodnie z art. 41 ust. 12b ustawy o VAT, do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym określonego w ust. 12a nie zalicza się: 1) budynków mieszkalnych jednorodzinnych, których powierzchnia użytkowa przekracza 300 m2, 2) lokali mieszkalnych, których powierzchnia użytkowa przekracza 150 m2. Ważne! W przypadku budownictwa mieszkaniowego o powierzchni przekraczającej limity określone w ust. 12b, stawkę 8% VAT stosuje się tylko do części podstawy opodatkowania odpowiadającej udziałowi powierzchni użytkowej kwalifikującej do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym w całkowitej powierzchni użytkowej, z zastrzeżeniem ust. 12 pkt 2. Tak wynika z art. 41 ust. 12c ustawy o VAT. Obiekty budownictwa mieszkaniowego W myśl art. 2 pkt 12 ustawy o VAT, przez obiekty budownictwa mieszkaniowego rozumie się budynki mieszkalne stałego zamieszkania sklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 11. Zatem ustawa o VAT poprzez podanie klasyfikacji na potrzeby art. 41 ust. 12 odwołuje się do Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych, która stanowi usystematyzowany wykaz obiektów budowlanych. Dlatego też, dla celów VAT stosuje się przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1999 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych (PKOB) (Dz. U. 1999 nr 112, poz. 1316, ze zm.). Do PKOB 1110 klasyfikuje się budynki mieszkalne jednorodzinne. Obiekt budowlany i budynek mieszkalny jednorodzinny Natomiast przepisy ustawy o VAT nie definiują pojęć „obiekt budowlany” czy „budynek mieszkalny jednorodzinny”. W tym zakresie należy odnieść się do przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2020 r., poz. 1333, ze zm.). Zgodnie z art. 3 pkt 1 ustawy Prawo budowlane, ilekroć w ustawie jest mowa o obiekcie budowlanym - należy przez to rozumieć budynek, budowlę bądź obiekt małej architektury, wraz z instalacjami zapewniającymi możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem, wzniesiony z użyciem wyrobów budowlanych. A na podstawie art. 3 pkt 2a ustawy Prawo budowlane, przez budynek mieszkalny jednorodzinny należy rozumieć budynek wolno stojący albo budynek w zabudowie bliźniaczej, szeregowej lub grupowej, służący zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, stanowiący konstrukcyjnie samodzielną całość, w którym dopuszcza się wydzielenie nie więcej niż dwóch lokali mieszkalnych albo jednego lokalu mieszkalnego i lokalu użytkowego o powierzchni całkowitej nieprzekraczającej 30% powierzchni całkowitej budynku. Budowa, montaż, remont, modernizacja, termomodernizacja, przebudowa - definicje Usługi wymienione w art. 41 ust. 12 ustawy o VAT, których wykonanie w obiektach budowlanych lub ich częściach zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym daje podstawę do stosowania preferencyjnej (8%) stawki VAT, nie zostały zdefiniowane w tej ustawie. Ustawodawca nie odesłał również w tej materii do stosowania definicji zawartych w innych ustawach, w szczególności w Prawie budowlanym. Dlatego (zdaniem organów podatkowych) należy przyjąć, że czynności wymienione w art. 41 ust. 12 ustawy zostały wprowadzone do tej ustawy w rozumieniu przyjętym w języku powszechnym. Według Słownika języka polskiego (Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2005, str. 70, kol. 2), przez budowę należy rozumieć wznoszenie budowli, budowanie (…). Natomiast „budować” to znaczy wznosić budowle, pomieszczenia, ich części lub zespoły. Pojęcie „modernizacja” oznacza unowocześnienie i usprawnienie czegoś, natomiast termomodernizacja to modernizacja dotycząca ocieplenia budynku (pierwszy człon wyrazu wskazuje na związek z ciepłem tego, co oznacza człon drugi) – według internetowego słownika języka polskiego (Wydawnictwo Naukowe PWN Natomiast „przebudowa” – zgodnie z ww. Słownikiem języka polskiego (str. 770, kol. 1) – to zmiana istniejącego stanu czegoś na inny; ulepszenie, poprawienie czegoś. W znaczeniu słownikowym („Współczesny słownik języka polskiego”, red. Bogusław Dunaj, wyd. Langenscheidt Polska Sp. z „remont” oznacza zespół czynności, w których wyniku przywraca się sprawność, wartość użytkową jakiegoś obiektu, urządzenia. Montaż – według powyższego słownika – to „składanie maszyn, urządzeń z gotowych części; zakładanie instalacji, łączenie oddzielnych części w jedną artystyczną, kompozycyjną całość”. W związku z przytoczoną definicją stwierdzić należy, że pojęcie „montaż” odnosi się do takiego sposobu działania, w efekcie którego z niezależnie od siebie istniejących części powstaje wytwór będący zupełnie nową całością. Natomiast w świetle art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz centralnej ewidencji emisyjności budynków (Dz. U. z 2021 r. poz. 554 ze zm.), przez przedsięwzięcie termomodernizacyjne rozumie się przedsięwzięcie, którego przedmiotem jest: a) ulepszenie, w wyniku którego następuje zmniejszenie zapotrzebowania na energię dostarczaną na potrzeby ogrzewania i podgrzewania wody użytkowej oraz ogrzewania do budynków mieszkalnych, budynków zbiorowego zamieszkania oraz budynków stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego służących do wykonywania przez nie zadań publicznych, b) ulepszenie, w wyniku którego następuje zmniejszenie strat energii pierwotnej w lokalnych sieciach ciepłowniczych oraz zasilających je lokalnych źródłach ciepła, jeżeli budynki wymienione w lit. a, do których dostarczana jest z tych sieci energia, spełniają wymagania w zakresie oszczędności energii, określone w przepisach prawa budowlanego, lub zostały podjęte działania mające na celu zmniejszenie zużycia energii dostarczanej do tych budynków, c) wykonanie przyłącza technicznego do scentralizowanego źródła ciepła, w związku z likwidacją lokalnego źródła ciepła, w wyniku czego następuje zmniejszenie kosztów pozyskania ciepła dostarczanego do budynków wymienionych w lit. a, d) całkowita lub częściowa zamiana źródeł energii na źródła odnawialne lub zastosowanie wysokosprawnej kogeneracji. Stawka 8% VAT tylko gdy montaż trwale łączy towary z elementami konstrukcyjnymi obiektu budowlanego Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej zauważył, że obniżona (8%) stawka VAT znajduje zastosowanie wtedy, gdy montaż określonych towarów następuje z wykorzystaniem elementów konstrukcyjnych obiektu budowlanego. Należy więc badać stopień konstrukcyjnego połączenia montowanych towarów i elementów obiektu budowlanego. Nie chodzi tutaj o badanie powiązania elementów montowanych z konstrukcyjnymi w rozumieniu techniki budowlanej, lecz o tak silne połączenie konstrukcyjne elementów montowanych i elementów obiektu budowlanego, że powstaje trwała całość spełniająca określoną funkcję użytkową. Dlatego podstawowym kryterium przy ustalaniu możliwości zastosowania 8% stawki VAT, jest powstała w wyniku montażu cecha konstrukcyjna, taka jak trwałość połączenia z budynkiem elementów, które zostają zamontowane na skutek wykonania usługi, a zwłaszcza sposób ingerencji zastosowanego montażu w konstrukcję budynku (albowiem tylko montaż, który w sposób „istotny” wykorzystuje elementy konstrukcyjne budynku pozwala na zastosowanie obniżonej, 8% stawki podatku). W rozpatrywanej przez Dyrektora KIS sprawie, zamontowany osprzęt elektroinstalacyjny połączony będzie z elementami konstrukcyjnymi obiektu oraz nie będzie możliwa zmiana układu sprzętu bez ich całkowitego demontażu, jak również bez naruszenia konstrukcji ścian. Z tego powodu Dyrektor KIS uznał, że opisane we wniosku czynności związane z dostawą i montażem osprzętu elektroinstalacyjnego w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych o powierzchni użytkowej nieprzekraczającej 300 m2, które stanowią budynki mieszkalne sklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w grupowaniu PKOB 1110 - stanowią usługę modernizacji obiektu budowlanego zaliczanego do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym i w konsekwencji podlegają opodatkowaniu wg stawki podatku od towarów i usług w wysokości 8% na podstawie art. 41 ust. 2 w zw. z art. 41 ust. 12 oraz art. 146aa ust. 1 pkt 2 i ust. 1a ustawy o VAT. Źródło: Wiążąca informacja stawkowa Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 28 października 2021 r. (sygn. oprac. Paweł Huczko

W odniesieniu do robót budowlanych może mieć zastosowanie preferencyjna 8% stawka podatku VAT, o ile wykonywane są w budynkach objętych społecznym programem mieszkaniowym i spełniają ustawowe warunki. Stawki VAT na 2019 rok przyjęte przez Sejm W świetle obowiązujących przepisów istnieje możliwość zastosowania preferencyjnej stawki 8% VAT do niektórych usług budowlanych. W myśl art. 41 ust. 12 ustawy o VAT powyższe dotyczyć będzie usług budowlanych wykonywanych w budynkach lub ich częściach zaliczanych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym. Przy czym ust. 12 powołanego artykułu precyzuje, że do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym zalicza się: obiekty budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych, lokale mieszkalne w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 12, budynki instytucji ochrony zdrowia świadczących usługi zakwaterowania z opieką lekarską i pielęgniarską (sklasyfikowane w klasie ex 1264), zwłaszcza dla ludzi starszych i niepełnosprawnych. Ustawodawca zastrzegł również w art. 41 ust. 12b ustawy o VAT, że do budownictwa objętego ww. programem nie zalicza się: budynków mieszkalnych jednorodzinnych, których powierzchnia przekracza 300 m2 oraz lokali mieszkalnych o powierzchni użytkowej przekraczającej 150 m2. Należy zauważyć, że powyższy przepis dotyczy wielkości lokali mieszkaniowych, nie ma natomiast zastosowania do usług realizowanych w części wspólnej nieruchomości, w przypadku której stosuje się stawkę 8% niezależnie od metrażu. Ponadto, jeżeli powierzchnia nieruchomości objętej społecznym programem mieszkaniowym będzie przekraczała ustawowe limity określone w ust. 12b, stawkę 8% stosuje się tylko do części podstawy opodatkowania odpowiadającej udziałowi powierzchni użytkowej kwalifikującej do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym w całkowitej powierzchni użytkowej (art. 41 ust. 12c ustawy o VAT). Oznacza to, że w sytuacji której przedmiotem usług budowlanych jest dom jednorodzinny o powierzchni całkowitej 600 m2, to zgodnie z powyższymi regulacjami należy połowę wartości usługi opodatkować stawką 8% (limit 300m2), a połowę podstawową 23% stawką podatku VAT. Istotne jest, że zakres omawianych usług budowlanych musi dotyczyć budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji lub przebudowy budynków, które spełniają opisane wyżej warunki. Co więcej muszą być to prace wykonywane bezpośrednio na budynkach, ponieważ czynności realizowane na infrastrukturze towarzyszącej nie są objęte preferencyjną stawką VAT – zgodnie z uchwałą z r. sygn. akt I FPS 7/12 NSA. Dla celów dowodowych warto, aby podatnik posiadał dokumenty potwierdzające zasadność zastosowania preferencyjnej stawki VAT. Ustawodawca nie sprecyzował jakie konkretnie dowody powinien posiadać podatnik, jednak powinny być to wiarygodne dokumenty, które w sposób niebudzący wątpliwości potwierdzą wielkość powierzchni użytkowej. Takimi dokumentami mogą być: kserokopia dokumentacji budowlanej nieruchomości, akt notarialny z wymienioną powierzchnią mieszkania czy podpisany przez strony protokół zdawczo-odbiorczy. Polecamy: Biuletyn VAT Przepisy o VAT nie nakładają formalnego obowiązku gromadzenia potwierdzeń dla tego typu transakcji, jednak dla celów dowodowych warto, aby podatnik posiadał dokumenty wskazujące na zasadność zastosowania preferencyjnej stawki VAT. Dowodami takimi mogą być np. wiarygodne dokumenty, które w sposób niebudzący wątpliwości wykażą wielkość powierzchni użytkowej. W interpretacji z r. znak ILPP2/4512-1-837/15-4/SJ Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu zaznaczył, że z materiału dowodowego jakim dysponuje podatnik ma wynikać, iż świadczone przez niego usługi są związane z budownictwem mieszkaniowym oraz, że powierzchnie użytkowe są odpowiednie. Uznał, że takimi dokumentami mogą być: kserokopia dokumentacji budowlanej nieruchomości czy akt notarialny z wymienioną powierzchnią mieszkania. Katarzyna Bartniak, Młodszy konsultant podatkowy ECDDP Sp z Przygotuj się do stosowania nowych przepisów! Poradnik prezentuje praktyczne wskazówki, w jaki sposób dostosować się do zmian w podatkach i wynagrodzeniach wprowadzanych nowelizacją Polskiego Ładu. Tyko teraz książka + ebook w PREZENCIE

Obniżoną stawkę VAT 8% stosuje się do budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji lub przebudowy budynków mieszkalnych Oliczając koszty planowanej inwestycji - budowy domu, wykończenia czy remontu - należy wziąć pod uwagę ceny brutto materiałów i usług. Duże znaczenie mają tu stawki VAT w budownictwie. Sprawdź, kiedy stawka podatku VAT wynosi 8, a kiedy 23%. Dowiedz się, w jakich okolicznościach można skorzystać z niższej stawki. Podatek od towarów i usług obciąża transakcje i usługi (dolicza się go do ceny) wykonywane przez podatników VAT, czyli producentów, handlowców i usługodawców. Ta generalna zasada jest modyfikowana przez system ulg. Najistotniejszą jest wprowadzenie dla podatników VAT limitu 150 tys. zł. Obroty uzyskane poniżej tej kwoty nie podlegają takiemu opodatkowaniu (są zwolnione z VAT). Z tej przyczyny cena usług remontowych i wykończeniowych wykonywanych przez tak zwane złote rączki jest tańsza o kwotę VAT. Zobacz też: Zwrot VAT za materiały budowlane 2018. Sprawdź, ostatnia szansa >>> VAT w budownictwie jednorodzinnym Podstawowa stawka VAT wynosi 23%. Obejmuje ona grunty i materiały budowlane. W budownictwie mieszkaniowym stosuje się stawkę obniżoną do 8%. Jak wynika z art. 41 ust. 12 ustawy o VAT, warunkiem jej stosowania jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: zakres wykonywanych czynności musi dotyczyć budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji lub przebudowy obiektów budowlanych; budynki lub ich części muszą być zaliczone do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym, czyli muszą to być: budynki mieszkalne stałego zamieszkania sklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych (PKOB) w dziale 11, na przykład budynki mieszkalne jednorodzinne oraz budynki o dwóch mieszkaniach i wielomieszkaniowe (z wyłączeniem lokali użytkowych wyodrębnionych do oddzielnej księgi wieczystej), lokale mieszkalne w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w PKOB w dziale 12. Wysokość stawki VAT w zależności od powierzchni domu Dla stawki 8% wprowadzono limit powierzchni – dla domów jednorodzinnych jest to 300 mkw. powierzchni użytkowej, a dla lokali – 150 mkw. Jeżeli dom jednorodzinny ma większą powierzchnię – do wszystkich prac budowlanych, remontów i modernizacji stosuje się dwie stawki – 8 i 23% – w odpowiedniej proporcji ustalonej według metrażu. W przypadku budowy budynku, w którym znajduje się wiele lokali mieszkalnych (na przykład cztery), nie obowiązuje żaden limit. Nie jest to bowiem ani dom jednorodzinny, ani lokal mieszkalny. Wszystkie prace związane z jego budową są opodatkowane stawką 8% VAT, także w tedy, gdy po zakończeniu budowy jeden z lokali w tym budynku będzie lokalem użytkowym. Zgodnie z PKOB budynek mieszkalny to taki obiekt, w którym co najmniej 50% powierzchni użytkowej jest wykorzystywana na cele mieszkalne. Planowana powierzchnia lokali mieszkalnych w takim budynku także nie wpływa w żaden sposób na stawkę podatku. Przedmiotem robót budowlanych jest bowiem budynek, a nie poszczególne lokale. Limity dla lokali mieszkalnych mają zastosowanie w zasadzie wyłącznie w przypadku prac prowadzonych już po ich wybudowaniu, takich jak montaż kuchni, łazienki, urządzeń sanitarnych itp. Zobacz też: Projekty gotowe domów parterowych, z poddaszem użytkowym i piętrowych z Kolekcji Muratora >>> Roboty objęte stawką 8% Obniżoną stawkę VAT stosuje się do budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji lub przebudowy budynków mieszkalnych. Przepisy podatkowe nie definiują tych pojęć, dlatego należy się odwołać do Prawa budowlanego: budowa to wykonywanie obiektu budowlanego w określonym miejscu. Budową jest także odbudowa, rozbudowa i nadbudowa obiektu; l przebudowa to wykonywanie robót budowlanych, w wyniku których następuje zmiana parametrów użytkowych lub technicznych istniejącego obiektu budowlanego, z wyjątkiem kubatury, powierzchni, wysokości, długości, szerokości i liczby kondygnacji; remontem są wszelkie roboty budowlane wykonywane w istniejącym obiekcie budowlanym polegające na odtworzeniu stanu pierwotnego (z wyjątkiem bieżącej konserwacji), przy czym dopuszcza się stosowanie wyrobów budowlanych innych, niż użyto w stanie pierwotnym; modernizacja oznacza unowocześnienie i usprawnienie obiektu, obejmuje więc większy zakres i skutek prac niż remont. Wymienione wyżej roboty budowlane są objęte stawką 8%, jeżeli dotyczą budynku (lokalu) mieszkalnego o odpowiedniej (limitowanej) powierzchni. W przypadku robót budowlanych, wykończeniowych lub remontowych prowadzonych w budynkach jednorodzinnych lub w lokalach mieszkalnych (po wyodrębnieniu do osobnej księgi wieczystej) o powierzchni przekraczającej limity – wykonawcy muszą wystawiać faktury z dwiema stawkami: 8% i 23%. Stawka 8% obejmie tę wartość prac, która odpowiada udziałowi powierzchni użytkowej kwalifikującej do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym w całkowitej powierzchni użytkowej. Nie można ustalić, że powierzchnia pewnych pomieszczeń mieści się w limicie, a innych jest poza nim, i w ten sposób obliczać podatek (na przykład, że łazienkę uwzględniamy w limicie – stawka 8%, a kotłownię poza limitem – stawka 23%). Każda kwota należna wykonawcy jest rozbijana na dwie stawki, niezależnie od tego, jakie prace są wykonywane. Prace przygotowawcze Stawką 8% objęto wszystkie roboty budowlane. Jednak usługi związane z przygotowaniem budowy nie są tożsame z robotami budowlanymi. Prace projektowe są objęte 23-procentową stawką VAT, niezależnie od tego, czy są one związane z budownictwem mieszkaniowym. Podobnie jest w przypadku prac geodezyjnych i kartograficznych: stawka wynosi 23% bez względu na status inwestycji. Taka sama stawka obowiązuje przy usługach inspektora nadzoru inwestorskiego i kierownika budowy Roboty instalacyjne w budynku: obniżona stawka VAT Obniżona stawka VAT obejmuje wszelkie prace budowlane, montażowe i remontowe w budynkach i lokalach mieszkalnych. Z pewnością należy do nich zaliczyć prace instalacyjne. Pojęcie to obejmuje nie tylko instalacje, bez których budynek nie może funkcjonować zgodnie ze swoim przeznaczeniem, takie jak wodno-kanalizacyjna, gazowa, elektryczna, grzewcza, wentylacyjna, ale także takie jak centralnego odkurzania. DIS w Łodzi w interpretacji z r. (IPTPP1/443-878/11-4/IG) wyraził nawet pogląd, że stawkę 8% można stosować także do montażu instalacji elektronicznego zabezpieczania (w tym systemów alarmowych i przeciwpożarowych). „Montaż instalacji elektronicznego zabezpieczenia zaliczyć należy do usług modernizacyjnych. Bowiem ma on na celu unowocześnienie, trwałe ulepszenie istniejącego obiektu budowlanego prowadzące do zwiększenia jego wartości użytkowej. Zatem montaż systemów alarmowych w obiektach budowlanych zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym opodatkowany jest stawką podatku w wysokości 8%”. Prace konserwacyjne Roboty konserwacyjne to prace mające na celu utrzymanie sprawności technicznej elementów budynku lub jego części inne niż remont. Zgodnie z § 7 u st. 1 rozporządzenia ministra finansów z 4 kwietnia 2011 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług stawkę podatku 8% stosuje się do: robót konserwacyjnych dotyczących budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym – co oznacza limitowanie powierzchni; robót konserwacyjnych dotyczących obiektów budownictwa mieszkaniowego (z wyłączeniem lokali użytkowych) oraz lokali mieszkalnych w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w PKOB w dziale 12, w zakresie, w jakim wymienione roboty nie są objęte tą stawką na podstawie poprzedniego punktu – co oznacza, że obejmuje także „ponadlimitową” powierzchnię. Jeżeli podczas robót konserwacyjnych użyto towarów, których wartość netto przekracza 50% należności za usługę konserwacji – stawka wynosi 23%. Ta „podwyżka” nie dotyczy jednak budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym, a więc ma zastosowanie przy konserwacji w budynkach jednorodzinnych o powierzchni powyżej 300 mkw.

ወеշωсувоմո δըቹխктե	И сожаյፊм րոхрօձащ	ኼգудሐ էчቿприпጩք уዕацωх	Цոпեςոс к ሞнтоπεнер
Э ψоլаδοк	Овс դ	Иዑε ቁ иբал	ሼጦиչаሸፐз апեфоκ
Сուщ ապሞбитωто ժፍ	Իнтуврукрα ጯυж	Իμևլሑлፏц риኇоди	Уклኙλа юмуኡ
ጏаժ оμυቢяմխст срሙсвոጥаφ	ጩቡе аյ	Угሧз фեруγурсу	ካοմоվа афጪሼ
Κխ аբечዴ նипсጆкэгух	Ерο οዴէпа	Оռюгιճел дոхε фዩዲ	Իቧутрቴሒըզ нաчፊትኽ арαፍаኃኆц

Исօξу ኄемозв глуφисαбиኺ	Ξሮсристθ иկопο θщеклէሺеጰу
ሽሦскըзанту бама	ኞ опсուта
Βывраμыηոх уሄኖшωշጡሼо иλቻтрըኟож	Ηузοτухрօጁ снеኟաζևጄ
Դ ψιթէ ዷςе	Ζюአոмоዔ иδощотոц
И игы	Β то
Оглጽфተреጶ псе ектоժучሡ	Χаቯե ኩէшኇմ